Monitro Pynciau, Mesur Safonau

Gwyddoniaeth
Barnwch safonau drwy werthuso gwybodaeth a dealltwriaeth y disgyblion a'r hyn y gallant ei wneud yn erbyn disgrifiadau lefel y Cwricwlwm Cenedlaethol. Canolbwyntiwch ar safonau'r disgyblion hŷn ym mhob cyfnod allweddol. Gwerthuswch gyflawniad drwy bennu a yw'r disgyblion yn gweithio ac yn dysgu hyd eithaf eu gallu.

Gwerthuswch safonau ym mhedair adran y rhaglen astudio: ymholiad gwyddonol; prosesau bywyd a phethau byw; defnyddiau a'u priodweddau; a phrosesau ffisegol. Mae'r disgyblion yn dysgu sgiliau ymholi gwyddonol drwy gymryd rhan mewn casglu tystiolaeth ac ymchwilio o fewn y tri maes arall.

Yn y ddau gyfnod allweddol gwerthuswch pa mor dda y mae'r disgyblion yn:

• arsylwi, archwilio a gofyn cwestiynau am bethau byw, deunyddiau a ffenomenau ffisegol
• dyfalu beth fydd yn digwydd petai...
• gweithio gyda'i gilydd i gasglu tystiolaeth i ateb cwestiynau a datblygu syniadau gwyddonol
• gwerthuso tystiolaeth ac ystyried a yw profion a chymariaethau'n deg
• defnyddio deunyddiau cyfeirio i ddarganfod mwy am wyddoniaeth
• rhannu syniadau a'u cyfleu gan ddefnyddio iaith wyddonol, lluniadau, diagramau, tablau a graffiau priodol

Yn ogystal â hyn, yng Nghyfnod Allweddol 2, gwerthuswch pa mor dda y mae'r disgyblion yn gallu:

• esbonio ffenomenau gan ddefnyddio modelau a theoriau
• gwneud rhagfynegiadau a'u cyfiawnhau
• dylunio profion a phenderfynu a ydynt yn brofion teg
• cymhwyso eu gwybodaeth a'u dealltwriaeth i sefyllfaoedd pob dydd a'u hunain
• meddwl am ddefnyddiau cadarnhaol a negyddol gwyddoniaeth

Seiliwch eich barn ar ganlyniadau profion cenedlaethol, arsylwi mewn gwersi, dadansoddi gwaith a siarad â'r disgyblion.

Dadansoddi Gwaith y Disgyblion
Archwiliwch waith y disgyblion mewn llyfrau, ffeiliau a ffynonellau eraill, fel gwaith cartref ac arddangosfeydd, i ddatblygu darlun llawn o waith y disgyblion mewn gwyddoniaeth. Ceisiwch gael darlun clir o'r safonau ar ddiwedd pob cyfnod allweddol a syniad o gynnydd y disgyblion dros amser, gan nodi lle mae'r cryfderau a'r gwendidau.

Wrth archwilio gwaith y disyblion mewn gwyddoniaeth, ystyriwch:

• a yw'r disgyblion yn gwneud amrywiaeth o holi gwyddonol, gan gynnwys gosod cwestiynau a chofnodi drostynt eu hunain, ac yn dechrau llunio casgliadau am yr hyn y maent yn ei weld
• a yw'r disgyblion yn gwerthuso tystiolaeth ac yn gwneud cymariaethau teg
• a yw'r dystiolaeth ysgrifenedig yn dangos defnydd cynyddol o dermau a iaith wyddonol briodol, ac a yw'r disgyblion yn defnyddio'r geiriau hyn yn y cyd-destunau cywir. A ydynt yn defnyddio graffiau, tablau, siartiau a TGCh i gyfleu eu casgliadau?
• pa gyfraniad y mae gwyddoniaeth yn ei wneud tuag at ddatblygu dealltwriaeth mewn pynciau eraill, ac a yw'n darparu cyfleoedd digonol i'r disgyblion ddefnyddio'u sgiliau llythrennedd a rhifedd

Aseswch gyflawniad mewn perthynas â'r hyn y gofynnwyd i'r plant ei wneud. Cadarnhewch a yw'r disgyblion yn dilyn cwricwlwm gwyddoniaeth eang a chytbwys.

Siarad â'r Disgyblion
Siaradwch â'r disgyblion yn ystod gwersi, pryd bynnag y mae'n gyfleus, i gael syniad o'r hyn y maent yn ei wybod a'i ddeall, eu hagweddau at wyddoniaeth, ac a yw eu gwaith yn ddigon heriol. Aseswch gyflawniad gan ddefnyddio cwestiynau i brofi terfynau eu dealltwriaeth ac a yw'r galwadau arnynt yn herio'r terfynau hyn. Pan fydd y disgyblion yn gwneud ymchwiliadau ymarferol, gwrandewch ar eu sgyrsiau i bennu lefel eu meddwl gwyddonol. Anogwch y disgyblion i eirio'u hymatebion eu hunain i roi cyfle iddynt esbonio pethau a defnyddio'r derminoleg wyddonol briodol. Profwch eu dealltwriaeth drwy ofyn cwestiynau 'Beth fyddai'n digwydd petai...?'.

Gallai cwestiynau i'w gofyn i'r disgyblion ar ddiwedd neu'n agos at ddiwedd Cyfnod Allweddol 1 gynnwys:

• 'Allwch chi wneud i'r car fynd ymhellach?', 'Pam rydych chi'n meddwl iddo fynd yn bellach y tro hwn?' (i ddisgyblion sy'n rholio ceir i lawr goledd)
• 'Pa fath o anifeiliaid (neu blanhigion) fyddech chi'n dod ar eu traws mewn gwair hir?', 'Pam na fyddech chi'n dod ar eu traws yn yr iard chwarae?' (i ddisgyblion sy'n ymchwilio i anifeiliaid neu blanhigion mewn cynefinoedd cyferbyniol)
• 'Allwch chi wneud i'r gloch ganu?', 'Pam rydych chi'n meddwl bod y bwlb yn goleuo?' (i ddisgyblion sy'n gwneud cylchedau trydanol)
• 'Beth yw rhai o'r gwahaniaethau rhwng anifeiliaid a phlanhigion?', 'Beth sydd ganddynt sydd yr un peth?' (i ddisgyblion sy'n dosbarthu anifeiliaid a phlanhigion)
• 'Pha wahaniaethau rydych chi'n sylwi arnynt rhwng pan aeth y cymysgedd cacen i mewn i'r ffwrn a phan ddaeth allan?'
• 'Pam rydych chi'n meddwl na all y gacen wedi'i phobi ddychwelyd i ffurf y cymysgedd cychwynnol?' (i ddisgyblion sy'n pobi cacen)

Gallai cwestiynau arferol i'w gofyn i'r disgyblion ar ddiwedd neu'n agos at ddiwedd Cyfnod Allweddol 2 gynnwys:

• 'Sut gallwch chi wneud y cysgod yn fwy (neu'n llai)?', 'Pam mae'r cysgod yn mynd yn fwy neu'n llai?' (i ddisgyblion sy'n ymchwilio i gysgodion gyda ffigurau cardbord)
• 'Ydy pob deunydd yn cael ei ddenu at fagnetau?', 'Sut gallech chi ddarganfod pa un yw'r magnet cryfaf?' (i ddisgyblion sy'n ymchwilio i fagnetedd)
• 'Pa rymoedd sy'n gweithredu ar y parasiwt?', 'Sut rydych chi'n sicrhau bod eich arbrawf yn deg?' (i ddisgyblion sy'n ymchwilio i effeithiau gwrthiant aer)
• 'Beth sy'n digwydd?', 'Pam rydych chi'n meddwl bod hyn yn digwydd?', 'Beth sydd ar ôl?' (pan fydd powdwr codi yn cael ei ychwanegu at ddŵr)
• 'Dywedwch wrthyf beth sy'n digwydd i gyfradd curiad eich calon yn ystod ymarfer corff.', 'Pam mae hyn yn digwydd?' (i ddisgyblion sy'n dysgu am effeithiau ymarfer corff)

Defnyddiwch wahanol strategaethau i werthuso gwybodaeth a dealltwriaeth disgyblion sydd ag anawsterau iaith a chyfathrebu. Gofynnwch iddynt ddangos i chi yr hyn y maent yn ei wneud. Er enghraifft, gallai'r disgyblion deimlo ei bod yn haws i wneud cylchedau trydanol na'u disgrifio.

Os cyfyngir arsylwi ar wersi i un neu ddau faes gwyddoniaeth, trafodwch y lleill gyda'r disgyblion i wybod yr hyn y maent yn ei ddeall am y gwaith a wnaed yn flaenorol.

Dylech drafod y gwaith sydd wedi'i gofnodi yn llyfrau'r disgyblion gan ofyn iddynt gyfeirio at ei gynnwys a'i gyd-destun.

Dewiswch bwnc arall isod:

	Addysg Gorfforol			Addysg Grefyddol
	Celf			Daearyddiaeth
	Dylunio a Thechnoleg			Gwyddoniaeth
	Hanes			Mathemateg
	Saesneg/Cymraeg			Technoleg Gwybodaeth